Wat leren tieners nog? Heeft het wel zin om te investeren in catechese? Soms vraag je je af of het kerkelijk onderwijs wel zin heeft, want wat hebben we zelf eigenlijk opgestoken van al die lessen en gesprekken? Als we erover nadenken dan was dat vooral kennis die toepasbaar of interessant was, die paste bij de vragen die we hadden of de situatie waarin we zaten.
In de kerk hanteren we vaak een statische vorm van leren. De leerstof ligt vast, maar heeft weinig verbinding met het leven en de persoon van jongeren. Er zit geen beweging in. Bovendien is de tienerfase misschien wel het minst geschikt voor dat overdragen van kennis. De focus van tieners ligt op het ontdekken van hun eigen identiteit en dat is een intensief proces. Door die zoektocht hebben ze weinig energie om over de grenzen van hun eigen wereldje te kijken en kennis op te doen van zaken die buiten hun blikveld liggen.
Examen
De focus op geloofsleren in de tienerleeftijd wekt de suggestie dat je als tiener alles kunt en moet leren wat je voor de rest van je leven als christen nodig hebt. De openbare geloofsbelijdenis fungeert dan als een soort examen. Daarna ben je klaar. Als gelovige ben je echter nooit uitgeleerd. Je leven verandert en jij verandert mee. En die veranderingen brengen steeds weer nieuwe uitdagingen en levenslessen mee. Je ontdekt nieuwe kanten van God. Nieuwe inzichten roepen nieuwe vragen op en zo blijf je groeien.
Nu moet je als tiener dingen leren die pas jaren later relevant voor je worden. Je gaat nog niet aan het avondmaal, maar moet wel weten wat dit ritueel betekent. Het leven na de dood staat nog ver van je af, maar je leert wel over een nieuwe hemel en aarde.
Je denkt waarschijnlijk pas echt na over de betekenis van de kinderdoop als je in verwachting bent van je eerste kindje. De kans is echter groot dat wat je daar als tiener over leerde niet is blijven hangen. En als je bij de crematie van je ongelovige buurvrouw bent, dan pas komen de vragen over hemel en hel tot leven. Het is echter niet zo dat alles wat je als tiener hebt geleerd vanzelf weer boven komt drijven als het relevant voor je wordt. Het is andersom: alleen wat je geleerd hebt toen het relevant was, beklijft.
Kernvragen
God gaat een weg met elke gelovige, een weg van groeien, vallen, opstaan en verder groeien. Dat is dynamisch geloofsleren. Je kunt het niet beperken tot een bepaalde leeftijd of afsluiten met een belijdenis. Als je dat geloofsleren nadrukkelijk een plek geeft in elke levensfase, kan de druk van de ketel voor de catechese. Dan hoeven tieners niet meer alles te leren wat er te leren valt over de Bijbel, God en het geloof.
Wij hebben nagedacht over wat tieners wel kunnen en willen leren, omdat het aansluit bij hun vragen en levensfase. Daarvoor hebben we de kernvragen van jongeren in kaart gebracht, samen met de verwachtingen die leven in de samenleving, de realiteit waar ze tegenaan lopen en Gods antwoord op hun vragen. Bij het geloofsleren van tieners zou de focus moeten liggen op wat in de tabel staat als Gods antwoord. Dat is wat de kerk hun, op deze leeftijd vol vragen en onzekerheden, mag leren. Deze boodschap van onvoorwaardelijke liefde kun je laten doorklinken in allerlei thema’s, zoals pesten, schuld, schaamte, erbij horen, vergeven, dienen.
Op een vergelijkbare manier kun je voor elke levensfase (en ook voor elke situatie) beschrijven welke kansen er liggen voor dynamisch geloofsleren.
Dit artikel is geschreven door Ingrid Plantinga en Anko Oussoren en gepubliceerd in OnderWeg.
Hoopvol jeugdwerk 