Samen leren genadevol te kijken

Onze maatschappij wordt gekenmerkt door polarisatie. Jongeren zijn gevoelig voor de invloeden daarvan. In hun zoektocht naar hun identiteit zoeken ze naar mensen met wie ze zich kunnen identificeren. In het jeugdwerk kunnen we hen helpen bij deze zoektocht als we vol genade naar hen kijken, met hen in gesprek gaan en bereid zijn van elkaar te leren.

Twintig jaar geleden, toen Pim Fortuyn werd vermoord, ben ik actief geworden in het jeugdwerk. Van de term polarisatie had ik toen nog nooit gehoord.
Wel zag ik onder jongeren iets ontstaan dat zich langzaam heeft verspreid over heel de samenleving. Jongerengroepen kwamen tegenover elkaar te staan.

Tegenstellingen

Als ik het heb over polarisatie, dan bedoel ik de verscherping van tegenstellingen tussen groepen in de samenleving, die tot gevolg kan hebben dat groepen zich van elkaar afscheiden (segregatie). De tegenstellingen lijken tegenwoordig steeds scherper te worden. We zien het in discussies over Zwarte Piet, vluchtelingen, de islam en migratie. Je ziet het ook in de opkomst van politieke partijen als PVV, FvD en Denk. Er is wel een groot verschil ten opzichte van twintig jaar geleden. Toen beperkte het zich vooral tot sociaal-culturele thema’s. Nu gaat het ook over klimaat, vaccinatie, coronapas en de Great Reset.

Gebroken relaties

De aandacht voor polarisatie neemt toe, maar polarisatie is niet nieuw. Op de eerste bladzijde van de Bijbel kunnen we er al over lezen. Als mens hebben we de relatie met God en met elkaar verbroken. Dit is onze basishouding geworden.
Dit geeft angst, schaamte, schuld en verwijdering. We beoordelen en veroordelen elkaar. We hebben onze eigen waarheid en willen zelf bepalen wat goed en fout is. Spannende vraag is wel: wie bepaalt dat eigenlijk? Natuurlijk hebben we de Bijbel, maar dat helpt ook niet altijd. We denken zo verschillend; zeker ook als we kijken naar de eerdergenoemde thema’s.

Verrijkend

Polarisatie en spanningen zullen er op deze aarde altijd zijn. Tegelijkertijd hoeft polarisatie, in de betekenis van ‘verscherping van tegenstellingen’, niet problematisch te zijn. Het wordt pas een probleem als het tot bedreigende situaties leidt, of als het de voedingsbodem voor geweld vergroot.
Voordat het zover is, kun je echter veel van elkaar leren. We hoeven het niet in alles met elkaar eens te zijn. Polarisatie zou je in die zin zelfs verrijkend kunnen noemen, zolang we elkaar niet veroordelen of nog erger dan dat.
Ik heb zelf veel geleerd van Marokkaanse jongeren met wie ik aan het begin van mijn loopbaan optrok. In het begin begreep ik niets van ze. Ze maakten keuzes
die voor mij onbegrijpelijk waren. Waar ik echter achter kwam, was dat die keuzes gebaseerd waren op waarden die zij belangrijk vonden. Dit waren waarden die voor mij veel minder belangrijk waren.
Voor hen bleken religie , respect voor ouders/ouderen, trouw aan familie en gehoorzaamheid veel belangrijker dan voor de meeste (andere) Nederlandse jongeren.
Deze ontdekking hielp mij enorm in hoe ik met hen omging. Het heeft mij zelfs gevormd in wat ik wil doorgeven aan de jongeren met wie ik nu optrek.

Uitdagend

Wat mij daarbij nu opvalt, is dat jongeren door alle verschillende meningen leren om zelf goed na te denken. Voor ons in het jeugdwerk is het dan ook
belangrijk om juist ook in gesprek te gaan over de thema’s die spanning oproepen. We kunnen ze helpen in het vormen van hun eigen mening, en om deze te verwoorden naar anderen. Dat is belangrijk om te voorkomen dat de tegenstellingen te groot worden en we de verbinding met elkaar kwijtraken.
Tegelijkertijd kan dit spannend zijn. Iedere keer als ik thema’s bespreek, word ik zelf ook uitgedaagd om over mijn eigen opvattingen na te denken. Ik probeer dan ook in gesprek te blijven met mensen die anders denken.
Hier zie ik de risico’s voor vandaag. Ik zie dat verschillende groepen elkaar minder tegenkomen en ontmoeten. Sociale media en de pandemie hebben dit
versterkt. Het is moeilijker geworden om met elkaar in gesprek te zijn.
Ontmoeting en gesprek is cruciaal. Bied informatie aan. Vraag bijvoorbeeld een deskundige om jongeren te informeren over de feiten. Laat ze nadenken over een mening, bijvoorbeeld door het houden van een debat. Leer hen dat ze niet overal een uitgesproken mening over hoeven te hebben!

Gevoelskwestie

Wat mij geholpen heeft in mijn contact met jongeren, is het besef dat polarisatie vooral een gevoelskwestie is. Je kunt de feiten laten zien, maar dat overtuigt anderen nauwelijks. Ook dat zien we terug op de eerste bladzijde van de Bijbel. Adam en Eva wisten de feiten, maar toch ging het mis. De kern ligt in ons gevoel, dat wordt aangestuurd door innerlijke behoeften en verlangens. Daar zit vaak de spanning, onzekerheid en angst.
Wat ik als jongerenwerker vooral probeer te doen, is jongeren op dit niveau iets aanbieden. Erken de gevoelens die er zijn. Bewogenheid is een sleutel voor verbinding. Achter scherpe standpunten kan veel onzekerheid en pijn zitten. Probeer je in te leven. Jongeren hebben ruimte nodig om hun frustratie, verdriet, angst en boosheid te uiten en daarover het gesprek aan te gaan.
Dit vraagt ook iets van de jongere. Jongeren zijn ook zelf verantwoordelijk. Ook zij moeten leren zich in te leven in de ander. Als jeugdwerker daag ik hen daartoe uit. Bijzonder mooi vind ik dat God zo ook met Adam en Eva omgaat. Hij zoekt hen, gaat het gesprek aan – en ja, Hij heeft ook een confronterende, eerlijke en genadige boodschap. Ze worden aangesproken op hun verantwoordelijkheid.

Genadige ogen

Wij kunnen veel leren van hoe Jezus omgaat met scherpe tegenstellingen. Een bijzonder verhaal vind ik dat van de vrouw die betrapt is op overspel. Ze was overduidelijk fout en moest volgens de wet gestraft worden. Maar Jezus kijkt vol genade naar haar en veroordeelt haar niet. Ook ik mag met genadige ogen naar jongeren kijken. Daarin zit volgens mij de belangrijkste les voor ons: kijk met genadige ogen, zoals God ook naar ons kijkt. Tegelijkertijd blijft het daar niet bij. Als we hier stoppen, dan vergeten we dat het voor jongeren essentieel is dat ze zelf met andere ogen gaan kijken.
Een mooi moment in mijn gemeente vond ik toen we het met jongeren hadden over het coronatoegangsbewijs. Onze gezamenlijke conclusie was: ‘Een ongevaccineerde christen schikt zich met liefde in een 2G-beleid om de gevaccineerden hun vrijheid te gunnen.
Tegelijkertijd zal een gevaccineerde christen zich met liefde schikken in een lockdown om daarmee de ongevaccineerden te beschermen.’ Genade in praktijk!